Kuwonongeka kwa mpweya wa m'nyumba kumadza chifukwa cha kutentha kwa mafuta olimba - monga nkhuni, zinyalala za mbewu, ndi ndowe - zophikira ndi kutenthetsa.
Kuwotcha kwamafuta oterowo, makamaka m’mabanja osauka, kumabweretsa kuipitsidwa kwa mpweya komwe kumayambitsa matenda a m’mapapo omwe angayambitse imfa msanga.Bungwe la WHO limati kuipitsa mpweya m’nyumba ndi “chiwopsezo chachikulu kwambiri cha thanzi la chilengedwe padziko lonse.”
Kuwonongeka kwa mpweya m'nyumba ndi chimodzi mwazinthu zomwe zimayambitsa kufa msanga
Kuwonongeka kwa mpweya m'nyumba ndizomwe zimayambitsa kufa msanga m'mayiko osauka
Kuwonongeka kwa mpweya m'nyumba ndi limodzi mwamavuto akulu kwambiri padziko lonse lapansi - makamaka kwa aosauka kwambiri padziko lapansiamene nthawi zambiri sapeza mafuta aukhondo ophikira.
TheGlobal Burden of Diseasendi kafukufuku wamkulu wapadziko lonse wokhudza zomwe zimayambitsa ndi zomwe zimayambitsa imfa ndi matenda zomwe zasindikizidwa mu magazini ya zamankhwalaThe Lancet.2Izi ziwerengero za chiwerengero cha anthu omwe amafa chaka chilichonse chifukwa cha zifukwa zosiyanasiyana zomwe zimawopsyeza zikuwonetsedwa pano.Tchatichi chikuwonetsedwa padziko lonse lapansi, koma chikhoza kuwonedwa m'dziko kapena dera lililonse pogwiritsa ntchito kusintha kwa "dziko losintha".
Kuwonongeka kwa mpweya m'nyumba ndi chinthu chomwe chimayambitsa imfa zambiri padziko lonse lapansi, kuphatikizapo matenda a mtima, chibayo, sitiroko, shuga ndi khansa ya m'mapapo.3Mu tchati tikuwona kuti ndi chimodzi mwazinthu zomwe zimayambitsa kufa padziko lonse lapansi.
Malinga ndiGlobal Burden of Diseasekuphunzira 2313991 kufa kudachititsidwa ndi kuipitsidwa kwamkati mchaka chaposachedwa.
Chifukwa deta ya IHME ndi yaposachedwa kwambiri timadalira zambiri za IHME pantchito yathu yowononga mpweya wamkati.Koma ndizoyenera kudziwa kuti WHO imafalitsa chiwerengero chokulirapo cha kufa kwa mpweya wamkati.Mu 2018 (zidziwitso zaposachedwa) WHO akuti anthu 3.8 miliyoni afa.4
Mavuto azaumoyo chifukwa cha kuwonongeka kwa mpweya wa m'nyumba amakhala okwera kwambiri m'maiko osauka.Tikayang'ana kusokonekera kwa mayiko omwe ali ndi index yotsika ya chikhalidwe cha anthu - 'Low SDI' pa tchati cholumikizirana - tikuwona kuti kuyipitsidwa kwa mpweya m'nyumba ndi zina mwazowopsa kwambiri.
Kugawidwa kwapadziko lonse kwa imfa zobwera chifukwa cha kuwonongeka kwa mpweya wamkati
4.1% ya anthu amafa padziko lonse lapansi chifukwa cha kuwonongeka kwa mpweya m'nyumba
Kuwonongeka kwa mpweya m'nyumba kunachititsidwa ndi anthu pafupifupi 2313991 omwe anamwalira m'chaka chaposachedwa.Izi zikutanthauza kuti kuwonongeka kwa mpweya wamkati kunapangitsa kuti 4.1% yaimfa padziko lonse lapansi.
Pamapu apa tikuwona kufa kwapachaka komwe kumachitika chifukwa cha kuwonongeka kwa mpweya wamkati padziko lonse lapansi.
Tikayerekeza gawo la imfa zomwe zimachitika chifukwa cha kuwonongeka kwa mpweya wamkati pakapita nthawi kapena pakati pa mayiko, sitikuyerekeza kuchuluka kwa kuipitsidwa kwa mpweya wamkati, koma kuopsa kwake.m'nkhani yakezowopsa zina za imfa.Gawo la kuwonongeka kwa mpweya m'nyumba silimangodalira kuti ndi angati omwe amafa msanga kuchokera pamenepo, koma ndi chiyani china chomwe anthu akumwalira ndi momwe izi zikusintha.
Tikayang'ana gawo lomwe likufa chifukwa cha kuwonongeka kwa mpweya wa m'nyumba, ziwerengero ndizokwera kwambiri kumayiko omwe amapeza ndalama zochepa kwambiri ku Sub-Saharan Africa, koma sizosiyana kwambiri ndi mayiko aku Asia kapena Latin America.Kumeneko, kuopsa kwa kuipitsidwa kwa mpweya m'nyumba - zomwe zimafotokozedwa ngati gawo la imfa - zaphimbidwa ndi zochitika zina zomwe zingayambitse anthu omwe amapeza ndalama zochepa, monga mwayi wochepa wopeza.madzi abwino, osaukaukhondondi kugonana kosadziteteza zomwe ndi chiopsezoHIV/AIDS.
Ziwerengero zaimfa ndizokwera kwambiri m'maiko omwe amapeza ndalama zochepa
Chiwerengero cha anthu omwe amafa chifukwa cha kuipitsidwa kwa mpweya m'nyumba zimatipatsa kufananitsa kolondola kwa kusiyana pakati pa imfa pakati pa mayiko ndi nthawi.Mosiyana ndi gawo la imfa zomwe tidaphunzira kale, ziŵerengero za imfa sizimakhudzidwa ndi momwe zifukwa zina kapena zifukwa za imfa zikusinthira.
Pamapu awa tikuwona kuchuluka kwa anthu omwe amafa chifukwa cha kuwonongeka kwa mpweya wamkati padziko lonse lapansi.Ziwerengero zaimfa zimayesa kuchuluka kwa anthu omwe amafa pa 100,000 m'dziko kapena dera linalake.
Chomwe chikuwonekera bwino ndi kusiyana kwakukulu kwa chiwerengero cha imfa pakati pa mayiko: mitengo imakhala yokwera kwambiri m'mayiko omwe amapeza ndalama zochepa, makamaka kudera la sub-Saharan Africa ndi Asia.
Yerekezerani mitengoyi ndi mayiko omwe ali ndi ndalama zambiri: kudera lonse la North America ziwopsezo zili pansi pa 0.1 amafa 100,000.Ndiko kusiyana kwakukulu kopitilira 1000.
Nkhani ya kuipitsidwa kwa mpweya wamkati kotero ili ndi kugawanika kwachuma momveka bwino: ndi vuto lomwe latsala pang'ono kuthetsedwa m'mayiko olemera kwambiri, koma limakhalabe vuto lalikulu la chilengedwe ndi thanzi pa ndalama zochepa.
Timawona ubalewu momveka bwino tikamakonza mitengo yaimfa motsutsana ndi ndalama, monga momwe zasonyezedweraPano.Pali ubale woipa kwambiri: ziŵerengero za imfa zimatsika pamene mayiko akulemera.Izi ndi zoona pameneyerekezerani izipakati pa umphawi wadzaoneni ndi zotsatira za kuipitsa.
Kodi kufa chifukwa cha kuwonongeka kwa mpweya wa m'nyumba kwasintha bwanji pakapita nthawi?
Imfa zapachaka chifukwa cha kuwonongeka kwa mpweya m'nyumba zatsika padziko lonse lapansi
Ngakhale kuti kuwonongeka kwa mpweya m'nyumba ndi chimodzi mwa zifukwa zomwe zimayambitsa imfa, komanso chiopsezo chachikulu cha anthu omwe amapeza ndalama zochepa, dziko lapansi lapita patsogolo kwambiri m'zaka makumi angapo zapitazi.
Padziko lonse, chiwerengero cha anthu omwe amafa chaka chilichonse chifukwa cha kuwonongeka kwa mpweya wa m'nyumba chatsika kwambiri kuyambira 1990. Tikuwona izi m'masomphenya, omwe amasonyeza chiwerengero cha anthu omwe amafa chaka chilichonse chifukwa cha kuwonongeka kwa mpweya wamkati padziko lonse lapansi.
Izi zikutanthauza kuti ngakhale anapitirizakuchuluka kwa anthum'zaka zaposachedwapa, azonsechiwerengero cha anthu akufa chifukwa cha kuwonongeka kwa mpweya m'nyumba chatsikabe.
Kuchokera ku https://ourworldindata.org/indoor-air-pollution
Nthawi yotumiza: Nov-10-2022